เทพเจ้าไทย

4 กรกฎาคม 2568

พระสยามเทวาธิราช เป็นเทพผู้ปกปักรักษาชาติไทยตามความเชื่อของชาวไทย โดยถือเป็น เทพารักษ์ประจำแผ่นดินสยาม และเป็นสัญลักษณ์แห่งความมั่นคงและอธิปไตยของประเทศชาติ ซึ่งความเชื่อนี้เริ่มมีหลักฐานและปรากฏชัดในสมัย รัชกาลที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ดังนี้:

🔱 ประวัติและความเป็นมา

• พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (ร.4) ทรงโปรดเกล้าฯ ให้หล่อ พระรูปพระสยามเทวาธิราช ขนาดเท่าตุ๊กตา สำริดรมดำ มีขนาดสูงประมาณ 8 นิ้ว ประดิษฐานไว้ในพระที่นั่งอนันตสมาคม โดยไม่เปิดให้ประชาชนทั่วไปสักการะ
  
  

• การสร้างพระสยามเทวาธิราชมีขึ้นในช่วงที่ราชอาณาจักรสยามถูกคุกคามจากอำนาจตะวันตก พระองค์ทรงมีพระราชดำริว่า ควรมีเทพที่ปกป้องรักษาชาติไทย เฉกเช่นเทพประจำชาติต่าง ๆ ที่ชาวตะวันตกเคารพ
  
  

📜 ลักษณะของพระสยามเทวาธิราช

• แต่งกายอย่างเทพอินเดียแบบโบราณ
  
  

• ทรงมงกุฎยอดแหลม (ยอดชัย)
  
  

• ถือพระขรรค์ในพระหัตถ์ขวา อวโลกิตาและประทานพร
  
  

• มีพระอิริยาบถสงบ สง่างาม แสดงถึงอำนาจและความเมตตา
  
  

• ประดิษฐานในทิศตะวันออกเฉียงเหนือของพระที่นั่งอนันตสมาคม (ทิศหัวใจ)
  
  

🙏 ความเชื่อและการสักการะ

• เชื่อกันว่า พระสยามเทวาธิราชเป็น องค์เทพผู้ปกป้องผืนแผ่นดินไทย จากภัยภายนอก
  
  

• มีการกล่าวคำถวายบังคมในงานพระราชพิธีสำคัญ
  
  

• เป็นที่เคารพในหมู่ข้าราชการ นักการเมือง และผู้รักชาติ
  
  

• ปัจจุบันมีการสร้าง พระสยามเทวาธิราชจำลอง ให้ประชาชนทั่วไปได้กราบไหว้ในหลายพื้นที่
  
  

📌 คติพจน์ที่เกี่ยวข้อง

"พระสยามเทวาธิราช ทรงปกเกล้าปกกระหม่อม"
แสดงถึงความศรัทธาว่า เทพพระองค์นี้ทรงพิทักษ์ป้องกันชาติไทยเสมอมา

 คำบูชาพระสยามเทวาธิราช

“สยามะเทวาธิราชา เทวาติเทวา มหิทธิกา

 เทยยรัฏฐัง อนุรักขันตุ อาโรคะเยนะ สุเขนะ จะ

 เอเตนะ สัจจะวัชเชนะ สุวัตถิ โหตุ สัพพะทา

 สยามะเทวานุภาเวนะ สยามะเทวะเตชะสา

 ทุกขะโรคะภะยา เวรา โสกา สัตตุ จุปัททะวา

 อะเนกา อันตะรายาปิ วินัสสันตุ อะเสสะโต

 ชะยะสิทธิ ธะนัง ลาภัง โสต-ถิภาคะยัง สุขัง พะลัง

 สิริ อายุ จะ วัณโณ จะ โภคัง วุฑฒิ จะ ยะสะวา

 สะตะวัสสา จะ อายุ จะ ชีวะสิทธี ภะวันตุ เม”

พระกาฬชัยศรี และ พระชัยมงคล เป็นพระพุทธรูปสำคัญในพระราชพิธีและความเชื่อของราชสำนักไทย โดยมีความหมายและบทบาทที่แตกต่างกันแต่เกี่ยวข้องกับความเป็นสิริมงคลและการคุ้มครองบ้านเมือง ดังนี้:

ศาลหลักเมือง เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และจิตวิญญาณในหลายจังหวัดของประเทศไทย โดยเฉพาะ ศาลหลักเมืองกรุงเทพมหานคร ที่เป็นที่รู้จักและเคารพบูชาอย่างแพร่หลาย มีรายละเอียดสำคัญดังนี้:

🏛 ความหมายของ “ศาลหลักเมือง”

ศาลหลักเมืองเป็นสถานที่ประดิษฐาน เสาหลักเมือง ซึ่งถือเป็น เสาหลักชัย หรือ เสาเอก ของเมืองนั้น ๆ มีความเชื่อว่าเป็นที่สถิตของเทวดารักษาเมือง หรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ช่วยคุ้มครองบ้านเมืองให้ร่มเย็นเป็นสุข

🏛 ประวัติศาลหลักเมืองกรุงเทพฯ

• สร้างขึ้นเมื่อ: พ.ศ. 2325 โดยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1)
  
  

• สถานที่ตั้ง: ตรงข้ามพระบรมมหาราชวัง ถนนหลักเมือง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร
  
  

• เสาหลักเมือง: ทำจากไม้ชัยพฤกษ์ ฝังลึกลงในดิน เป็นเสาแท่งกลม ประดับด้วยลวดลายทองคำ
  
  

• องค์เทพประจำศาล (ตามความเชื่อ):
  
  

  • พระเสื้อเมือง
    
    

  • พระทรงเมือง
    
    

  • พระกาฬไชยศรี
    
    

  • เจ้าเจตคุปต์
    
    

  • พระบูรพมหากษัตริย์
    
    

🙏 ความเชื่อและการบูชา

• ขอพรเรื่อง: การงาน ความรัก สุขภาพ ความสำเร็จ ความมั่นคงของชีวิต
  
  

• นิยมถวาย: ดอกไม้ ธูป เทียน ชุดไทย ตุ๊กตาวัว-ควาย ขนมหวานไทย เช่น ขนมถ้วยฟูหรือขนมต้มแดงต้มขาว
  
  

• ฤกษ์ไหว้ยอดนิยม: วันขึ้นปีใหม่, วันเกิด, วันเริ่มต้นงานใหญ่, หรือช่วงเปลี่ยนผ่านชีวิต
  
  

🗺️ ศาลหลักเมืองที่สำคัญในประเทศไทย

จังหวัด จุดเด่น

กรุงเทพฯ ศาลหลักเมืองแห่งแรกที่มีการประดิษฐานเสาเอกแห่งราชวงศ์จักรี

สุพรรณบุรี มีเสาไม้สักทองและศาลประดับด้วยลายไทยสวยงาม

นครศรีธรรมราช มีอายุเก่าแก่ ผูกโยงกับประวัติศาสตร์สมัยศรีวิชัย

อุบลราชธานี ผสมผสานศิลปะล้านช้างในศาลหลักเมือง

พระแม่ธรณี (หรือ พระธรณี) เป็นเทพสตรีผู้เป็นตัวแทนของแผ่นดินในความเชื่อของศาสนาพุทธและศาสนาพราหมณ์-ฮินดู โดยเฉพาะในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น ไทย ลาว กัมพูชา และพม่า พระแม่ธรณีถือเป็นเทพีแห่งผืนแผ่นดิน ความอุดมสมบูรณ์ และความยุติธรรม โดยมีลักษณะเฉพาะที่โดดเด่นและมีความสำคัญในพุทธประวัติด้วย

🔶 ลักษณะของพระแม่ธรณี

• เป็นหญิงสาวงดงาม แต่งกายแบบนางฟ้าไทยโบราณ
  
  

• ทรงบีบมวยผม เพื่อให้น้ำจากมวยผมไหลออกมาเป็นสายธาร
  
  

• น้ำที่ไหลออกมานั้นคือ "น้ำสัจจธรรม" ที่พระพุทธเจ้าทรงสั่งสมจากการบำเพ็ญบารมี
  
  

• บางครั้งมีภาพทรงนั่งหรือลุกขึ้นจากพื้นดิน สื่อถึงความเป็นเทพีแห่งแผ่นดิน
  
  

🔶 ความเชื่อและบทบาทในพุทธศาสนา

พระแม่ธรณีปรากฏในช่วงสำคัญของพุทธประวัติ คือ ตอนที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้

• เมื่อพระพุทธเจ้าทรงนั่งสมาธิใต้ต้นโพธิ์ และพญามารมากวนเพื่อขัดขวางการตรัสรู้
  
  

• พระพุทธเจ้าทรงเรียก “พระแม่ธรณี” มาเป็นพยานถึงบารมีที่พระองค์ได้บำเพ็ญมา
  
  

• พระแม่ธรณีจึงปรากฏกายแล้ว บีบมวยผม ให้น้ำไหลออกมาท่วมพญามารและเสนามารให้พ่ายแพ้ไป
  
  

🔶 ความหมายเชิงสัญลักษณ์

สัญลักษณ์ ความหมาย

น้ำจากมวยผม บารมีและความบริสุทธิ์

การบีบมวยผม การแสดงความยุติธรรมและความจริง

การพ่ายแพ้ของมาร ความดีมีชัยเหนือความชั่ว

🔶 การเคารพบูชาในไทย

• มักพบรูปปั้นหรือภาพของพระแม่ธรณีในศาลพระภูมิ ศาลหลักเมือง หรือหน้าบ้าน/ร้านค้า เพื่อความเป็นสิริมงคล
  
  

• เป็นที่เคารพบูชาในฐานะ เทพผู้ปกปักรักษาแผ่นดิน และ เทพีแห่งความมั่นคง
  
  

• มีการอัญเชิญพระแม่ธรณีในพิธีสำคัญ เช่น พิธีวางศิลาฤกษ์ การก่อสร้างอาคาร หรือพิธีราชการ

พระแม่โพสพ (หรือที่รู้จักกันว่า เทพีแห่งข้าว หรือ เทพีแห่งการเกษตร) เป็นเทพธิดาในความเชื่อของชาวไทยและชาวเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะในวัฒนธรรมเกษตรกรรมที่ผูกพันกับการปลูกข้าวมายาวนาน มีความศักดิ์สิทธิ์และได้รับการนับถือในฐานะเทพผู้ปกปักรักษา ข้าว ซึ่งถือเป็นพืชหลักและเป็นหัวใจของวิถีชีวิตชาวนา

🔶 ลักษณะของพระแม่โพสพ

• มักปรากฏในรูปลักษณ์ของหญิงสาวสวย สวมเครื่องแต่งกายแบบไทยโบราณ
  
  

• มีรวงข้าวอยู่ในมือ หรือกำลังโปรยข้าว
  
  

• บางภาพปรากฏพระแม่โพสพยืนอยู่ในทุ่งนา หรือยืนบนดอกบัว
  
  

🔶 บทบาทสำคัญ

บทบาท รายละเอียด

เทพีแห่งข้าว คุ้มครองรวงข้าวและผลผลิตทางการเกษตร

ผู้นำความอุดมสมบูรณ์ เป็นสัญลักษณ์ของความมั่งคั่ง อาหารบริบูรณ์

สิ่งศักดิ์สิทธิ์ของชาวนา มีพิธีบูชาพระแม่โพสพก่อนฤดูปลูกข้าว หรือเมื่อเก็บเกี่ยว

🔶 พิธีกรรมเกี่ยวกับพระแม่โพสพ

• พิธีแฮกขวัญแม่โพสพ : พิธีรับขวัญแม่โพสพในช่วงเริ่มฤดูปลูกข้าว เพื่อขอให้เกิดผลผลิตดี

• พิธีบวงสรวงก่อนเกี่ยวข้าว : ขอบคุณพระแม่โพสพที่คุ้มครองให้ข้าวเจริญงอกงาม

• วันข้าวและชาวนาแห่งชาติ : จัดขึ้นในเดือนพฤษภาคมของทุกปี เพื่อยกย่องความสำคัญของพระแม่โพสพและชาวนา

พระยายมราม หรือที่มักเรียกกันว่า พระยม หรือ พญายมราช (บาลี: ยมมราชา, สันสกฤต: Yama) เป็นเทพเจ้าแห่งความตายและผู้พิพากษาในโลกหลังความตาย ตามคติในศาสนาฮินดู พุทธ และคติไทยประเพณี มีบทบาทสำคัญในด้านการตัดสินวิญญาณของผู้ตาย ว่าจะไปสู่สุขติ (สวรรค์) หรือทุคติ (นรก)

🔱 ลักษณะของ พระยายมราม / พระยม

ด้าน รายละเอียด

ฐานะ เทพเจ้าแห่งความตาย ผู้ปกครองยมโลก

สีผิว สีดำหรือเขียวคล้ำ (แสดงถึงความเคร่งขรึม)

พาหนะ ควาย (หรือกระบือ)

อาวุธ ตะบอง หรือ กระบองเหล็ก และบ่วงยม (ใช้จับวิญญาณ)

บริวาร พญายมบาล และนายนิริยบาล (ผู้ควบคุมนรก)

📜 บทบาทตามคติไทย-พุทธ

1. ผู้พิพากษาแห่งวิญญาณ
   
   

   • หลังจากคนตาย วิญญาณจะถูกนำมาต่อหน้าพระยายมรามเพื่อตรวจสอบกรรมดีกรรมชั่ว
     
     

   • ถ้าทำดี จะได้ไปสู่สุคติ / ถ้าทำชั่ว จะถูกส่งไปยังขุมนรกตามลำดับ
     
     

2. ตัวแทนแห่งความยุติธรรม
   
   

   • พระยายมรามไม่ใช่เทพผู้โหดร้าย แต่เป็นผู้ถือธรรมะ มีหน้าที่ปกครองให้เกิดความเป็นธรรม
     
     

3. ปรากฏในวรรณคดีไทย
   
   

   • เช่นใน เรื่องพระมาลัย ที่เดินทางไปยมโลกเพื่อเตือนมนุษย์ให้ทำความดี
     
     

📖 ความเชื่อในสังคมไทย

• ในวันสำคัญ เช่น วันสารทไทย หรือ บุญเดือนสิบ ชาวบ้านจะทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้ญาติผู้ล่วงลับ เพราะเชื่อว่าวิญญาณจะถูกปล่อยจากนรกมารับส่วนบุญ
  
  

• บางภูมิภาคมีประเพณี แห่พญายม เช่น จังหวัดตราด เพื่อขอขมาลาโทษ และแสดงถึงความตระหนักในกรรม

สุวรรณและสุวาน

"สุวรรณ" และ "สุวาน" ในบริบทของ ยมโลก เป็นชื่อที่มีปรากฏในวรรณคดีไทยหลายฉบับ โดยเฉพาะใน พระมาลัยคำหลวง และเรื่องเล่าพุทธศาสนาแบบชาวบ้าน ซึ่งทั้งสองมักมีบทบาทในฐานะ บริวารของพระยายมราช และเกี่ยวข้องกับการพาวิญญาณไปฟังคำพิพากษา

🔶 1. สุวรรณ (แปลว่า “ทอง”)

• มักถูกกล่าวว่าเป็นบริวารฝ่ายขวาของพระยายมราช
  
  

• ทำหน้าที่เกี่ยวกับ การพาวิญญาณที่ทำบุญมาก ไปสู่สวรรค์ หรือเตรียมเข้าสู่การพิพากษาโดยสงบ
  
  

• ลักษณะในวรรณกรรม: ใส่ชุดสีทอง รูปงาม สุภาพ ท่าทางสงบ
  
  

🔷 2. สุวาน (แปลว่า “สุนัข” หรืออาจหมายถึง "ดำ")

• เป็นบริวารฝ่ายซ้ายของพระยายมราช
  
  

• ทำหน้าที่พาวิญญาณที่ มีกรรมหนัก หรือเคยทำชั่ว ไปยังนรก หรือเฝ้ารอรับโทษ
  
  

• ลักษณะในวรรณกรรม: มักปรากฏรูปลักษณ์ดุดัน ถืออาวุธ มีสีเข้ม หรืออยู่ในลักษณะสุนัขนรก (ในบางตำนานเปรียบเสมือนยมทูตรูปหมา)
  
  

📖 อ้างอิงจาก พระมาลัยคำหลวง:

“…มี สุวรรณ กับ สุวาน เป็นสองทหารข้างขวาซ้ายของท้าวพระยายมราช คอยคุมวิญญาณเข้าสู่พิพากษา…”

🧾 สรุปเปรียบเทียบ:

ชื่อ หน้าที่ คุณลักษณะ เปรียบเทียบ

สุวรรณ คุมวิญญาณผู้ทำความดี สงบ งาม สว่าง ทางสวรรค์/บุญ

สุวาน คุมวิญญาณผู้ทำบาป ดุดัน มืด น่ากลัว ทางนรก/บาป

นิรยบาล

นิรยบาล (อ่านว่า นิ-ระ-ยะ-บาน) คือ เทวะหรือตัวแทนแห่งนรกผู้มีหน้าที่ลงโทษผู้กระทำบาปในยมโลก ตามความเชื่อในพุทธศาสนาแบบเถรวาทและในวรรณคดีไทย โดยเฉพาะในเรื่อง พระมาลัย และ ไตรภูมิพระร่วง

ความหมายและบทบาทของนิรยบาล 

หัวข้อ รายละเอียด

นิยาม เทวะผู้ลงทัณฑ์ผู้มีบาปกรรมในนรก

ที่มา มาจากภาษาบาลี “นรก” + “บาล” (ผู้ปกครองหรือควบคุม)

ลักษณะ มักมีรูปร่างน่ากลัว ถืออาวุธ เช่น ง้าว หอก ตะบอง มีเขี้ยว เล็บยาว

หน้าที่ ทรมานและลงโทษวิญญาณผู้ทำบาป ตามแรงกรรมของแต่ละคน

สถานที่ทำงาน นรกภูมิ เช่น สัญชีพนรก อุสสุทนรก สังฆาฏนรก ฯลฯ

เครื่องมือทรมาน ไฟ ตะบอง เหล็กร้อน เลื่อย ลิ่ม ท่อนไม้ ตะปู ฯลฯ

🩸 ตัวอย่างการลงโทษของนิรยบาล

บาปกรรม โทษในนรก วิธีลงโทษของนิรยบาล

ฆ่าสัตว์ ถูกฟัน ตัด หั่น เป็นชิ้น ใช้เลื่อยหรือมีดตัดซ้ำ ๆ

พูดโกหก ปากไหม้ ไฟลุกจากลิ้น ดึงลิ้นแล้วเทน้ำมันเดือดลงไป

คดโกง ถูกจับกรอกโลหะหลอม ใช้เหล็กร้อนใส่ปากหรือลำตัว

ดื่มสุรา ถูกกรอกน้ำเหล็กเดือด นิรยบาลจับกรอกลงคอ

📜 วรรณคดีที่กล่าวถึงนิรยบาล

• พระมาลัยโปรดสัตว์ – กล่าวถึงนิรยบาลหลายตนพาผู้ทำบาปไปลงโทษ

• ไตรภูมิพระร่วง – อธิบายชั้นนรกและการลงโทษโดยนิรยบาลอย่างละเอียด

เทพพื้นบ้านและผีบรรพบุรุษในความเชื่อของไทย เป็นระบบความเชื่อที่มีรากลึกในวิถีชีวิตชาวบ้าน มีทั้งเทพเจ้า ผู้คุ้มครอง วิญญาณบรรพบุรุษ และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่เกี่ยวข้องกับธรรมชาติและท้องถิ่น ซึ่งมีอิทธิพลสูงต่อพิธีกรรม ประเพณี และความเชื่อท้องถิ่นต่าง ๆ

🌾 เทพพื้นบ้านไทย

เทพพื้นบ้านไทยมักเกี่ยวข้องกับธรรมชาติ ความอุดมสมบูรณ์ และการเกษตร:

เทพ/สิ่งศักดิ์สิทธิ์ หน้าที่/ความเชื่อ

พระแม่โพสพ เทพีแห่งข้าว เชื่อว่าปกปักรักษาไร่นา ถ้าทำผิดพิธีจะทำให้ข้าวเสีย

แม่คงคา เทพีแห่งน้ำ เชื่อว่าต้องบูชาก่อนใช้แม่น้ำ เช่น ลอยกระทง

พระพาย เทพแห่งลมและพายุ ในบางภาคเชื่อว่าทำให้เกิดลมพัดแรง

เจ้าพ่อเขาใหญ่ / เจ้าป่าเจ้าเขา วิญญาณผู้คุ้มครองป่า เชื่อว่าต้องขอขมาก่อนเข้าไปในป่า

เจ้าแม่ทับทิม / เจ้าแม่กวนอิม (แบบผสมจีน) เป็นที่เคารพในหมู่ชาวไทยเชื้อสายจีน โดยเฉพาะชาวเรือและการค้าขาย

🕯️ ผีบรรพบุรุษและผีพื้นเมือง

ความเชื่อเรื่องผีมีบทบาทในการรักษาสมดุลของครอบครัวและชุมชน:

ผี / วิญญาณ ความเชื่อ

ผีเรือน วิญญาณบรรพบุรุษผู้ดูแลบ้านเรือน ต้องไหว้เป็นประจำ

ผีปู่ย่า วิญญาณผู้สูงอายุในตระกูลที่ล่วงลับไปแล้ว ถือเป็นผู้ให้โชค

ผีเจ้าที่ วิญญาณที่ดูแลพื้นที่ เชื่อว่าต้องตั้งศาลพระภูมิให้

ผีฟ้า ในภาคอีสาน เชื่อว่าเป็นผีที่ให้พรและรักษาโรค

ผีเปรต / ผีกระสือ / ผีกะ ผีที่มีตำนานสอนใจ เช่น เปรต = คนบาป, กระสือ = ผู้หญิงผิดศีลธรรม

🛕 พิธีกรรมสำคัญที่เกี่ยวข้อง

พิธีกรรม จุดประสงค์

ไหว้ผีบ้านผีเรือน เพื่อขอพร ปัดเป่าสิ่งชั่วร้าย

บวชผี ในภาคเหนือ เป็นพิธีที่ให้ลูกหลานรับผิดชอบดูแลวิญญาณบรรพบุรุษ

บายศรีสู่ขวัญ เรียกขวัญกลับมา มีผีเป็นสื่อกลางตามความเชื่อ

ลอยกระทง / สงกรานต์ สื่อถึงการขอขมาแม่น้ำ-เจ้าที่

เซ่นไหว้ก่อนทำไร่ไถนา ขอขมาพระแม่ธรณี-พระแม่โพสพ

“แม่นาคพระโขนง” เป็นตำนานผีพื้นบ้านไทยที่โด่งดังและเป็นที่รู้จักกันทั่วประเทศ โดยเฉพาะในบริเวณเขตพระโขนง กรุงเทพมหานคร ตำนานนี้ได้รับการเล่าขาน ปรับเปลี่ยน และนำไปสร้างเป็นภาพยนตร์ ละคร และการ์ตูนมากมาย โดยมีเนื้อหาหลักเกี่ยวกับความรัก ความซื่อสัตย์ และความผูกพันแม้ในยามที่ความตายมาพราก

📜 เรื่องย่อของตำนานแม่นาคพระโขนง

แม่นาค เป็นหญิงสาวสวยที่อาศัยอยู่ที่พระโขนง เธอมีสามีชื่อ “มาก” ซึ่งถูกเกณฑ์ไปรับราชการทหาร ระหว่างที่มากไม่อยู่ แม่นาคตั้งครรภ์และเสียชีวิตขณะคลอดลูก ด้วยความรักและอาลัยในสามี วิญญาณของแม่นาคจึงไม่ไปไหน ยังคงรอคอยอยู่ที่บ้าน

เมื่อพี่มากกลับมา ก็พบว่าภรรยาของตนยังอยู่รอตนเหมือนเดิม แต่คนในหมู่บ้านกลับหวาดกลัวและเตือนว่าแม่นาคตายไปแล้ว ซึ่งมากไม่เชื่อ กระทั่งเหตุการณ์บางอย่างเปิดเผยความจริง เช่น ตอนที่แม่นาคเอื้อมมือยาวผิดธรรมชาติไปเก็บของตกข้างใต้เรือน

พี่มากตกใจและหนีออกจากบ้าน แม่นาคโกรธและเศร้าใจ วิญญาณของเธอหลอกหลอนชาวบ้านจนไม่มีใครกล้าอยู่บริเวณนั้น สุดท้ายมีพระเกจิอาจารย์ (เช่น สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) ในบางเวอร์ชัน) มาโปรดให้แม่นาคยอมไปเกิดใหม่ด้วยความสงบ

🏯 สถานที่ที่เกี่ยวข้อง

• วัดมหาบุศย์ (วัดแม่นาคพระโขนง): ตั้งอยู่ในเขตสวนหลวง กรุงเทพมหานคร เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่ผู้คนนิยมไปกราบไหว้แม่นาค เพื่อขอพรเรื่องความรัก การขอลูก หรือให้ปลอดภัยจากการเดินทางไกล
  
  

💡 สาระที่สะท้อนจากตำนาน

• ความรักที่มั่นคง แม้แต่ความตายก็ไม่อาจพรากจาก

• การยึดติดในอดีตและการไม่ปล่อยวาง

• ความเชื่อเรื่องวิญญาณและการเวียนว่ายตายเกิด

• อิทธิพลของผีต่อวิถีชีวิตชาวบ้านไทยในอดีต

💡  ศาลย่านาค วัดมหาบุศย์

สุขุมวิท 77 ซอยอ่อนนุช 7 แขวงสวนหลวง กรุงเทพฯ

การเดินทาง : รถยนต์ หรือ BTSลงสถานีอ่อนนุช ต่อมอร์เตอร์ไซด์ รถแท๊กซี่ หรือรถสองเข้าไปที่วัด

เปิดให้เข้าระหว่างเวลา 07.30-17.30 น. 

ทางศาลมีชุดสำหรับไหว้ไว้จุดธูป 2 ดอก เทียน 1 เล่ม เลือกพวงมาลัยหรือดอกไม้ จุดธูป เทียนด้านล่างของศาลแล้วถึงขึ้นไปแปะแผ่นทองที่ย่านาคด้านบน

• ห้าม ปิดทองที่ใบหน้า ที่ดวงตา และริมฝีปาก

• ห้าม เทน้ำมันจันที่องค์ย่านาค ให้ปิดทองขอพรย่านาคที่ฝ่ามือ

• ห้าม พรมน้ำอบ และรดน้ำย่านาค

“กุมารทอง” และ “รัก‑ยม” เป็นเครื่องรางของขลังประเภทกุมารมนต์ของไทย:

🌟 กุมารทอง

• เป็นวิญญาณเด็กผู้ชายที่ศรัทธาเชื่อว่าสิงอยู่ในตุ๊กตาหรือหุ่นทองเหลือง

• เกิดจากความเชื่อเรื่องวิญญาณเด็กตายทั้งกลมหรือปรุงจากดิน ไม้ โลหะ ผ่านพิธีปลุกเสก

• จัดตั้งบนหิ้งบูชา บูชาโดยถวายข้าว น้ำแดง และมีพิธีเรียกพวกเขาในการช่วยคุ้มครองโชคลาภและปัดเป่าอันตราย
  
  

🌿 รัก‑ยม

• เป็นกุมารทอง 2 ตนที่ทำจากไม้ แบ่งเป็น “รัก” (แกะจากต้นรัก พ่นสีดำ) และ “ยม” (จากต้นมะยม สีขาว)
  
  

• ผลิตโดยพวกไม้น้อย เช่น รากตายพราย แกะเป็นรูปเด็กจุก แล้วทำพิธีปลุกเสกกับน้ำมันหอม เช่น น้ำมันจันทน์ ให้นิมิตว่าลุกขึ้นขยับได้
  
  

• เลี้ยงใส่ขวดแก้ว มีน้ำมันหอมหรือจันทน์ เป็นของเหลวเพื่อชีวิต ให้น้ำมันไม่แห้ง ดูแลโดยเซ่นข้าว น้ำ ของเล่น พูดคุยเรียกใช้เมื่อต้องการให้ช่วยเฝ้า ปกป้อง หรือให้โชคลาภ
  
  

การเปรียบเทียบระหว่าง กุมารทอง กับ รัก‑ยม

ประเด็น กุมารทอง รัก‑ยม

วัตถุดิบ วิญญาณเด็ก (ศรัทธาเชื่อว่าอาจมาจากเด็กตายในครรภ์) หรือแบบจำลอง แกะจากไม้ต้นรัก/ต้นมะยม

ร่างกาย ตุ๊กตาหรือหุ่นทองเหลือง ลงรักปิดทอง ตุ๊กตาไม้ใส่ขวด แช่น้ำมันหอม

จำนวน หนึ่งตนต่อหนึ่งหิ้ง สองตน — “รัก” สีดำ และ “ยม” สีขาว

พิธีปลุกเสก ผ่านคาถาอาคม ปลุกให้มีวิญญาณ ปลุกเสกจนเห็นนิมิตว่าวิ่งเต้น

วิธีบูชา วางหิ้ง บูชา ประเคนข้าว น้ำ ของเล่น เก็บในขวด เติมน้ำมัน เซ่นข้าว น้ำ ของเล่น เรียกชื่อ ใช้งานเมื่ออยู่นอกสถานที่

🎥 สรุป

• กุมารทอง เชื่อว่าสิงสถิตย์ในหุ่นหรือตุ๊กตาที่ปิดทอง
  
  

• รัก‑ยม เป็นเครื่องรางประเภทไม้แกะ บรรจุในขวดแช่น้ำมันศักดิ์สิทธิ์
  
  

• ทั้งคู่ต้องมีพิธีปลุกเสก และมีพิธีบูชาโดยเฉพาะ แต่กุมารทองมักตั้งหิ้งในบ้าน ขณะที่รัก‑ยมพกพาได้ในขวดเล็กๆ

ผีตาโขน เป็นประเพณีพื้นบ้านที่มีชื่อเสียงของจังหวัดเลย โดยเฉพาะที่ อำเภอด่านซ้าย จัดขึ้นในงานบุญหลวงและงานบุญพระเวส เป็นการละเล่นพื้นเมืองที่มีทั้งความสนุกสนานและความเชื่อทางศาสนา

🧿 ความหมายและความเชื่อ

• ผีตาโขน มีลักษณะคล้ายภูติผีหรือตัวตลก สวมหน้ากากขนาดใหญ่ ทำจาก ทางมะพร้าว กระบอกไม้ไผ่ และหมวกที่ทำจากกระด้ง มีการตกแต่งสีสันฉูดฉาด

• เชื่อกันว่าเป็น ดวงวิญญาณหรือผี ที่ตามพระเวสสันดรและพระนางมัทรีกลับเมือง และมาแสดงความยินดี

• บางความเชื่อมองว่าเป็นการ ขับไล่สิ่งไม่ดี และบูชาผีบรรพบุรุษ
  
  

🪅 ลักษณะเด่น

องค์ประกอบ รายละเอียด

หน้ากากผีตาโขน ทำจากไม้ไผ่ กระบอกข้าวหลาม และทางมะพร้าว

การแต่งกาย เสื้อผ้าหลากสี ตกแต่งให้ดูแปลกตา

การแสดง เดินขบวน เต้นรำ เล่นตลก ประกอบเสียงกลอง กรับ ฯลฯ

งานเทศกาล จัดช่วงเดือน มิถุนายน–กรกฎาคม ของทุกปี

🕯 ความเกี่ยวข้องกับพุทธศาสนา

งานผีตาโขนไม่ใช่เพียงความสนุกเท่านั้น แต่เป็นส่วนหนึ่งของ งานบุญหลวง ซึ่งประกอบด้วยการเทศน์มหาชาติ การแห่พระเวสสันดร และพิธีกรรมทางศาสนาเพื่อส่งเสริมบุญกุศลและความสามัคคีในชุมชน

“กระสือ กระหัง ปอป” เป็นผีพื้นบ้านที่รู้จักกันดีในวัฒนธรรมไทยและบางประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยแต่ละตนมีลักษณะเฉพาะและความเชื่อที่แตกต่างกัน ดังนี้: